Birma: to państwo, które posiada armia. Powtórka z historii. Kraj na skraju upadku. To najczęstsze hasła pojawiające się przy okazji debaty o obecnych wydarzeniach w Birmie (Mjanma to oficjalna nazwa państwa od 2012 roku, jednak obie są poprawne [1]). Trwające od ponad dwóch miesięcy niepokoje przybierają na sile, a w skutek walk giną cywile, także dzieci.
Aye Myat Thu miała 10 lat i marzyła o byciu wizażystką, pielęgniarką lub księżniczką. Taniec i korzystanie z TikToka były jej ulubionymi rozrywkami. Jej rodzina należy do klasy średniej i nie angażuje się w sytuację polityczną w kraju. 27 marca została zabita w pobliżu własnego domu w Mulmejnie. Jej ojciec rozłupywał kokosy, kiedy zobaczył, że córka stawia niepewne kroki. Owoc, który trzymała w ręku upadł na czerwoną plamę na ziemi. Dziewczynka została postrzelona w skroń po południu i zmarła zaraz po zmierzchu.
Nie do końca wiadomo dlaczego snajper znalazł się w tamtej okolicy, a Aye Myat Thu stała się jego ofiarą. Podobnie zresztą jak pozostałe dzieci, które najczęściej ginęły “przypadkiem” – w trakcie zabawy na świeżym powietrzu lub w pobliżu opiekunów. “Nie mam mocy zemsty na tych, którzy zabili moją córkę. Mam jedynie nadzieję, że wkrótce przyjdzie kolej na nich” – mówi matka Aye Myat Thu [2].
Birma: jaka jest sytuacja?
1 lutego 2021 roku doszło do zamachu stanu, w wyniku którego armia zatrzymała liderkę rządu Aung San Suu Kyi i jej współpracowników z Narodowej Ligi Demokracji. Według wojskowych wybory przeprowadzone w listopadzie 2020 roku zostały sfałszowane. Z czasem zaczęli oni oskarżać przywódczynię kraju o inne występki, m.in. że w czasie pełnienia swojej funkcji miała przyjmować łapówki w dolarach i złocie.
Noblistka Pokojowej Nagrody Nobla z 1991 roku nie może aktualnie liczyć na wsparcie Zachodu. Mocno straciła w oczach światowej opinii publicznej w związku z działaniami birmańskiej armii wobec mniejszości muzułmańską Rohingya, która zamieszkuje tereny na zachodzie Birmy. Ataki na wioski Rohingów w 2017 roku, w wyniku których zginęło prawie
7 tysięcy osób, zmusiło do ucieczki do sąsiedniego Bangladeszu ponad 700 tysięcy uchodźców.
Więcej o sytuacji Rohingów przebywających w obozach dla uchodźców >>
Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka zadeklarował w 2018 roku, że generałowie armii birmańskiej powinni być sądzeni za ludobójstwo. Wyrok w tej sprawie w 2020 roku wydał Międzynarodowy Trybunał Karny nakazując Birmie zapewnienie Rohingom ochrony przed ludobójstwem i regularne raportowanie w sprawie działań w tym zakresie. Aung San Suu Kyi nie potępiła zabójstw na Rohingach i odrzuciła oskarżenia o ludobójstwo przed Trybunałem w Hadze [3].
Jednak dla społeczeństwa pozostała “matką narodu” – ubiegłoroczne wybory wygrała ze znaczną przewagą i cieszy się dużym poparciem ludności. Po zamachu stanu obywatele chcący wyrazić swój sprzeciw wobec działań armii wyszli na ulicę. Początkowo pokojowe protesty i akty obywatelskiego nieposłuszeństwa przekształciły się z czasem w partyzantki. Do ich tłumienia wojskowi używali m.in. gumowych kul i armatek wodnych [4], jednak armia nie waha się przed użyciem broni palnej – na skutek użycia granatów nasadkowych do pacyfikacji protestów w mieście Bado 9 kwietnia 2021 zginęło ponad 80 osób [5].
Działamy wyłącznie dzięki wsparciu patronów. Zostań patronem SalamLab >>
Sytuacja dzieci i nastolatków w Birmie
Nie tylko dorośli biorą udział w protestach. Na stan 31 marca około 900 dzieci i nastolatków zatrzymano z powodu zaangażowania przeciwko działaniom wojskowych. Niektórzy z nich zostali zwolnieni, jednak duża grupa nadal pozostaje bez pomocy prawnej. Eksperci są zaniepokojeni wpływem walk na zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci, gdyż konsekwencje tych wydarzeń mogą towarzyszyć ich świadkom do końca życia. Jednak zagrożenie pojawia się nie tylko podczas protestów. Dzieci nie są bezpieczne również w szkołach czy placówkach medycznych. Szacuje się, że wojska dokonały co najmniej 35 aktów zatrzymań i przemocy wobec nauczycieli oraz medyków, a także zaczęły przejmować placówki edukacyjne i medyczne na cele wojskowe [6].
Zamach stanu w obliczu światowej pandemii COVID-19 może mieć katastrofalne skutki. Birma stoi w obliczu ogromnego kryzysu gospodarczego i humanitarnego, który zagraża szansie młodych ludzi na lepszą przyszłość. Już teraz wielu z nich jest pozbawionych dostępu do niektórych usług. Ocenia się, że obecnie około 40 tys. dzieci cierpi na niedożywienie, blisko milion zostało pozbawione dostępu do podstawowych szczepionek, a nawet 12 mln jest narażone na utratę kolejnego roku szkolnego.
Reakcja środowiska międzynarodowego
Mimo że sytuacja jest poważna, reakcja międzynarodowa pozostawia wiele do życzenia. Niezależnie od działań Międzynarodowego Trybunału Karnego, Rada Bezpieczeństwa ONZ nawołuje do przestrzegania praw człowieka i uwolnienia Aung San Suu Kyi, jednocześnie nie potępiając zamachu stanu. Przy czym stali członkowie Rady Bezpieczeństwa, Chiny i Rosja, będące największymi dostawcami broni do Birmy, blokują wprowadzenie przez ONZ embarga na broń właśnie. Z kolei Unia Europejska skupia się głównie na sankcjach wobec osób i firm związanych z armią [7]. “Nie możemy zawieść dzieci z Mjanmy w tym krytycznym momencie, kiedy stawką jest ich życie, dobrobyt i przyszłość. Zawsze będziemy twardo stać po ich stronie.” – mówi mimo wszystko Henrietta Fore, dyrektor wykonawcza UNICEF, w swoim oświadczeniu o sytuacji w Birmie [8].
Różne formy sprzeciwu
Miękki biały kwiat. Tak w tłumaczeniu brzmi imię 14-letniej Pan Ei Phyu. Nastolatka, podobnie jak Aye Myat Thu, w wolnym czasie nagrywała filmiki na TikToku, jednak używała go nie tylko dla rozrywki. Dziewczynka umieszczała na nim treści polityczne śpiewając prodemokratyczne piosenki. Był to jej sposób na walkę z armią, ponieważ matka zakazała jej uczestnictwa w ulicznych protestach. Pan Ei Phyu zginęła 27 marca na skutek postrzału we własnym domu. Była jedną spośród 11 nieletnich zabitych w dniu największych zamieszek. Jej śmierć wstrząsnęła całą rodziną. Rozpacz matki jest niezmierzona: “Czuję, że życie bez mojej córki jest nic nie warte. Chciałabym umrzeć zamiast niej” [9].
Koszty bezczynności międzynarodowej są liczone w ciałach, również w dzieciach zastrzelonych w ich domach.
Ming Yu Hah, zastępca dyrektora regionalnego Amnesty International [10]
Niedawno świat obiegło zdjęcie Anny Rose Nu Tawng, która wykazała się ogromną odwagą. Katolicka siostra zakonna uklęknęła przed uzbrojonymi policjantami i prosiła ich o oszczędzenie dzieci w zamian za odebranie życia jej. Nie był to jej pierwszy akt obrony nieletnich, już 28 lutego kobieta postąpiła w podobny sposób. “Nie mogę stać i patrzeć bezczynnie na to co się dzieje i gdy Birma jest pogrążona w żalu.” – powiedziała Anna Rose Nu Tawng [11].
Birma: armia nie przyznaje się do przemocy
13-letni Htoo Myat Win, 17-letni Kyat Min Latt, 14-letni Tun Tun Aung to kolejne ofiary birmańskiej armii, która zaprzecza zabijaniu dzieci. Rzecznik wojskowy Zaw Min Tun stwierdził, że protestujący wykorzystują nieletnich podczas rozruchów ulicznych. “W niektórych miejscach oni prowokują dzieci do brania udziału w zamieszkach. Z tego powodu mogą zostać trafieni, kiedy siły bezpieczeństwa rozprawiają się z tłumem. Nie ma powodu, dla którego moglibyśmy strzelać do dzieci, to terroryści próbują postawić nas w złym świetle” [12]. Dodał też, że wojsko używa minimalnej siły do tłumienia demonstrantów. Tymczasem 27 marca, który był dniem najkrwawszych protestów, zginęło aż 140 osób. Zagraniczne media określiły go “dniem hańby” [13].
Najmłodszą ofiarą armii jest siedmioletnia Khin Myo Chit. Dziewczynka zginęła na kolanach ojca, kiedy wojskowi wkroczyli na ich posiadłość [14].
Jaka przyszłość czeka Birmę?
Dr hab. Michał Lubina – specjalista od spraw współczesnej Birmy – w rozmowie z Salam Lab przewiduje trzy potencjalne scenariusze. W pierwszym, najmniej prawdopodobnym, generałowie przejdą na stronę protestujących i w armii dojdzie do rozłamów. Drugi, “syryjski”, zakłada, że dojdzie do walk grup zbrojnych, utworzą się kolejne partyzantki, a kraj pochłonie wewnętrzna wojna. W trzecim, który ma największe szanse na realizację, siły wojskowe uciszą protesty i przejmą władzę.
Dr hab. Lubina twierdzi, że inne państwa nie zaangażują się w konflikt, choć jedyną możliwością na jego złagodzenie byłoby podjęcie działań przez państwa azjatyckie. W Birmie nikt nie jest bezpieczny, a przyszłość można opisać słowami ojca Aung San Suu Kyi i założyciela państwa, generała Aung Sana, który w przeszłości powiedział, że “ma nadzieję na najlepsze, ale oczekuje najgorszego”.
W tej sytuacji jedno jest pewne: celem armii jest zastraszanie społeczeństwa i pokazanie, że nic nie ogranicza jej działań. Obywatele, w tym dzieci i nastolatkowie muszą mierzyć się z brutalną rzeczywistością. Do tej pory na skutek działań armii zginęło w Birmie ponad czterdzieścioro dzieci.
Julia Kręzel – licealistka zainteresowana światem arabskim i językiem hiszpańskim. Pasjonuje się snookerem. Członkini zespołu Salam Lab.
Źródła:
- http://www.polska-azja.pl/birma-myanmar-mjanma-czyli-rzecz-o-nazwach/
- https://www.nytimes.com/2021/04/04/world/asia/myanmar-coup-deaths-children.html
- https://raportostanieswiata.pl/w-powiekszeniu/birma/, https://wiadomosci.onet.pl/swiat/aung-san-suu-kyi-kim-jest-przywodczyni-birmy-mjanmy/7sd17m8, https://www.bbc.com/news/world-asia-41566561
- https://www.nytimes.com/article/myanmar-news-protests-coup.html
- https://www.reuters.com/world/asia-pacific/myanmar-security-forces-with-rifle-grenades-kill-over-80-protesters-monitoring-2021-04-10/
- https://news.un.org/en/story/2021/04/1088952
- https://www.polskieradio24.pl/5/1223/Artykul/2713376,Chiny-i-Rosja-utrudniaja-miedzynarodowa-reakcje-Josep-Borrell-o-sytuacji-w-Birmie
- https://www.unicef.org/press-releases/brutal-violence-security-forces-myanmar-leaves-dozens-dead-including-multiple
- https://www.bbc.com/news/world-asia-56636345
- https://www.amnesty.org/en/latest/news/2021/03/myanmar-five-year-old-killed-among-hundred/
- https://www.theguardian.com/world/2021/mar/09/shoot-me-instead-myanmar-nuns-plea-to-spare-protesters
- https://edition.cnn.com/2021/04/08/asia/myanmar-zaw-min-tun-interview-intl-hnk/index.html
- https://www.aljazeera.com/news/2021/3/27/myanmar-coup-leaders-put-on-show-of-force
- https://www.aljazeera.com/news/2021/3/24/7-year-old-girl-killed-as-crackdown-in-myanmar-continues
