Kiedy Taa.uu ‘Yuuwans Nika Collison, dostała wiadomość z małego brytyjskiego muzeum, była w szoku
Jako członkini społeczności Haida od ćwierć wieku lobbuje na rzecz zwrotu rytualnych przedmiotów swoich przodków z prywatnych i muzealnych kolekcji na całym świecie. Często z niewielkim skutkiem. Tym większe było jej wzruszenie, kiedy Buxton Museum zaoferowało zwrot argilitowego obrzędowego półmiska, który znajdował się w ich posiadaniu. Aay Aay Gidins, koordynator Haida Gwaii Museum, wyraził radość, że artefakt „znalazł drogę do domu”.
Społeczność Haida Gwaii
Haida Gwaii to chłodny archipelag położony na oceanie w niewielkiej odległości od wybrzeży kanadyjskiej prowincji Kolumbia Brytyjska. Wyspy porasta las iglasty, w którym występują endemiczne gatunki drzew. Pierwsi ludzie zamieszkali tu kilkanaście tysięcy lat temu, kiedy ustąpiło ostatnie zlodowacenie. Nazwali się Haida i podobnie jak ich sąsiedzi ze stałego lądu, przez tysiące lat praktykowali potlacz – ceremonialny system obdarowywania cennymi przedmiotami z okazji najważniejszych świąt. Kiedy na wyspę dotarł wyjątkowy gatunek czerwonego cydru (żywotnika olbrzymiego) miejscowi nazwali go drzewem życia, zaczęli budować z niego domy i rzeźbić kilkunastometrowe totemy.
W roku 1853 wyspy Haida podporządkowali sobie Brytyjczycy, nazywając je Wyspami Królowej Charlotty i włączając do kolonii. Opór mieszkańców złamali groźbą użycia siły, czyli tak zwaną „dyplomacją okrętów artyleryjskich” (gunboat diplomacy) oraz epidemią ospy. Dzieła zniszczenia kultury dokonał kanadyjski rząd, w 1885 roku wprowadzając zakaz ceremonii potlaczu, jednocześnie masowo rekwirując przedmioty obrzędowe. Wiele z nich zostało sprzedanych lub przekazanych muzeom na całym świecie.
Zwrócone przedmioty
W ten sposób przedmioty obrzędowe Haida znalazły się w brytyjskim hrabstwie Derby. Od lat trzydziestych dwudziestego wieku krążyły one po wiejskich szkołach w ramach programu edukacyjnego przybliżającego dzieciom eksponaty o wartości muzealnej. Projekt zakończył się w roku 2018. 51 artefaktów pochodzących ze społeczności pierwszych narodów amerykańskich, trafiło do lokalnej placówki, Buxton Museum. Dzięki decyzji kierowniczki museum, Ros Westwood, przedmioty nie zostały sprzedane, ale przekazane społecznościom, z których pochodziły. Długotrwałe dochodzenie pochodzenia przedmiotów zostało przeprowadzone pod okiem kuratora Breta Gaunta. Wymagało ono również wsparcia liderów i liderek pierwszych narodów amerykańskich, specjalistów i specjalistek ze Smithsonian Museum oraz specjalnego funduszu Art Fund.
Jeden z przedmiotów – argilitowy półmisek obrzędowy trafił z powrotem do społeczności Haida. Aay Aay Gidins, koordynator Haida Gwaii Museum, wyraził radość, że artefakt „znalazł drogę do domu”. Niestety na tej drodze nadal nie znalazły się inne dzieła kultury Haida. Taki los dzielą między innymi dwa bogato rzeźbione dwunastometrowe totemy z czerwonego cydru. Powstały prawdopodobnie około roku 1850 w miejscowościach Kayang i Masset. Każdego roku oglądają je miliony zwiedzających, ponieważ obiekty są wyeksponowane obok partenońskich marmurów i kopii Kamienia z Rosetty w hali wejściowej jednego z największych muzeów na świecie – The British Museum.
Michał Misiarczyk – z wykształcenia socjolog, zawodowo związany z językiem niemieckim. Zafascynowany kulturową różnorodnością świata, w szczególności muzyką i językami. Wolontariusz w dziale medialnym Salam Lab.
Źródło: the Guardian.
Zapisz się do naszego newslettera!
Chcesz otrzymywać na skrzynkę mailową nasz autorski przegląd prasy składający się ze starannie wyselekcjonowanych newsów z całego świata? Razem z nim wyślemy do Ciebie informacje o naszych nadchodzących planach.
Zapraszamy do prenumerowania Pokojowej Prasówki Salam Lab!
