Aby zrozumieć dzisiejszą Turcję, konieczne jest sięgnięcie do przeszłości Erdoğana i ostatnich 20 lat pod jego przywództwem. Przedpremierowo recenzujemy dokument BBC „Turcja: imperium Erdoğana”
„Urodził się w biednej dzielnicy Stambułu. Miał autorytarnego i konserwatywnego ojca. Chociaż chciał być piłkarzem, jego ojciec tego nie zaakceptował i wysłał go do szkoły religijnej”. 19 lipca swoją premierę będzie miał wyjątkowy dokument wyprodukowany przez studio BBC opowiadający o Turcji i życiu Recepa Tayyipa Erdoğana, przywódcy kraju od 20 lat. Dokument składający się z dwóch części, zawiera bardzo szczegółowe informacje na temat życia osobistego Erdoğana i Turcji. Produkcja BBC trzyma w napięciu i ujawnia, w jaki sposób przeciętny człowiek stał się jednym z najbardziej autorytarnych prezydentów na świecie.
„Historia, która czyni Erdoğana tak potężnym, staje się o wiele bardziej wyjątkowa, gdy zrozumiemy, skąd pochodzi przywódca” – słyszymy w dokumencie „Turcja: imperium Erdoğana”. Urzędujący prezydent jest charyzmatyczny. Ma wyjątkowe umiejętności z zakresu wystąpień publicznych. Jest mistrzem populizmu. Ludzie widzą w jego historii swoją własną sytuację. Bo on jest jak każdy inny człowiek: pochodzi z biednej rodziny i chodzi do meczetu. Czy to wystarczy, by być kompetentnym prezydentem?
Aby zrozumieć dzisiejszą Turcję, konieczne jest sięgnięcie do przeszłości Erdoğana i ostatnich 20 lat pod jego przywództwem. Film BBC pokazuje turecką politykę patrząc na nią oczami szerokiego grona ekspertów i ekspertek, dziennikarzy i dziennikarek, tłumacząc, jak doszło do tego, że Turcja stała się imperium Erdoğana.
W stronę autorytaryzmu
Przez niektóre z głównych organizacji badających stan demokracji w krajach, takich jak Freedom House, Turcja nie jest już uważana za wolny i demokratyczny kraj. Niektóre z najważniejszych punktów zwrotnych, które doprowadziły Erdoğana i Turcję do tego poziomu, to protesty w parku Gezi w 2011 roku, dochodzenie w sprawie korupcji z udziałem rodziny Erdoğana i kilku ministrów w 2013 roku oraz próba zamachu stanu w 2016 roku. Zwłaszcza po próbie puczu Erdoğan swoje rządy kieruje w stronę autorytaryzmu. Referendum z 2017 r. przyniosło zmianę systemu politycznego z parlamentarnego na prezydencki, w którym Erdoğan został sułtanem. W tym systemie prezydent praktycznie nie podlega krytyce, jego rządy są niekwestionowane przez inne instytucje. Prezydent jest potężniejszy niż parlament, który reprezentuje ponad 80 milionów ludzi. Oglądając dokument BBC dowiadujemy się o szczegółach referendum, które są bardzo ważne dla dzisiejszej Turcji. Widzimy w nim też, jak Erdoğan wykorzystał te wydarzenia do swojej dyktatury.
Film „Turcja: Imperium Erdoğana” podkreśla, że nie ma różnicy między Erdoğanem uwięzionym za podżeganie ludzi do nienawiści z powodu epicko-teoretycznego wiersza, który przeczytał w 1998 roku, a Erdoğanem z wieców przedwyborczych z 2023 roku z dywanikiem modlitewnym. Tak jak przed laty, obecny prezydent wykorzystał motywy meczetów i ludzi religijnych w recytowanym przez siebie wierszu, tak dziś wykorzystuje te wartości jako narzędzie polityczne.
Brak ograniczeń dla Erdoğana
Erdoğanowi nie było łatwo sięgnąć szczytów władzy i może dlatego nie chce jej teraz stracić. Wie, że jeśli ją tak się stanie, zostanie oskarżony o różne przestępstwa. Jednym z przykładów jego krytykowanego działania jest wspieranie organizacji terrorystycznych w Syrii poprzez pomoc finansową i broń, czy bombardowanie obszarów w Syrii, gdzie mieszkają Kurdowie i Kurdyjki.
Podczas oglądania dokumentu ważne jest, aby mieć świadomość tego, że Erdoğan niewątpliwie pozostawił setki tysięcy, jeśli nie miliony, cierpiących. Niestety, dokument nie skupia się zbytnio na bólu tych ludzi. Wiele osób jest ofiarami ryg rządów: Kurdowie i Kurdyjki, Alewici, zwolennicy ruchu Gülena i liberałowie. Wśród cierpiących były dzieci, matki, kobiety w ciąży i osoby niepełnosprawne. W filmie zabrakło mi głosów tych ludzi, a moim zdaniem są one niezbędne, aby zrozumieć mechanizmy działające w kraju pod rządami Erdoğana.
Oprócz dziennikarzy i dziennikarek w dokumencie pojawiają się wybitne osobistości polityczne, które w tamtym czasie podążały tą samą ścieżką co Erdoğan, takie jak Abdullah Gül (prezydent Turcji w latach 2007–2014) i Ahmet Davutoğlu (premier Turcji w latach 2014–2016). Szczerze mówiąc, trudno nie być zaskoczonym, że podczas gdy eksperci i dziennikarze otwarcie krytykowali Erdoğana, Gül i Davutoğlu, a także osoby bliskie obecnemu prezydentowi, takie jak jego były prawnik, unikały krytyki, a nawet chwaliły aktualnego prezydenta. Być może w ten sposób twórcy dokumentu chcieli przedstawić obiektywny punkt widzenia.
Podobają Ci się nasze treści? Wesprzyj nas finansowo!
Jednak trudno nie odczuć nieobecności w filmie osób takich jak Can Dündar – dziennikarz na wygnaniu, jeden z najważniejszych przeciwników Erdoğana, czy osób z ruchu Gülen, które doświadczyły prześladowań. Zabrakło również, jak już wcześniej wspomniałem, przedstawicieli i przedstawicielek innych religii i kultur. Moim zdaniem bez nich ten dokument jest niekompletny. Ten brak jest dla mnie dość zaskakujący, ponieważ do tej pory w tureckiej edycji BBC zawsze można było znaleźć artykuły krytyczne wobec rządu Erdoğana. Być może BBC musiało w ten sposób osłabić swój przekaz, aby kontynuować nadawanie kanału w imperium, w którym zamknięto tak wiele lokalnych i zagranicznych mediów (ponad 180 stacji po próbie zamachu stanu).
Z całą pewnością jednak, pomimo wymienionych wad polecam obejrzenie tego filmu dokumentalnego. Jego seans warto uzupełnić dodatkową lekturą o Turcji (obserwując np. stronę Co się dzieje w Turcji). Udostępniając ten dokument, możesz pomóc ludziom poznać niektóre fakty na temat imperium Erdoğana w Turcji.
***
Autorem tekstu jest Huseyin Celik. Dajcie nam znać, czy macie zamiar obejrzeć „Turcję: Imperium Erdoğana”.
Premiera filmu „Turcja: Imperium Erdoğana” odbędzie się na kanale telewizyjnym BBC Brit 19 lipca o godz. 22:00. W czwartek 20 lipca program stanie się również dostępny w serwisie BBC Player dostępnym w Canal+ Online oraz PLAY NOW.
Dziękujemy BBC za możliwość przedpremierowego seansu.
Huseyin Celik – dziennikarz z Turcji mieszkający w Warszawie. Student stosunków międzynarodowych. Działa na rzecz pokoju, dialogu i praw człowieka w kilku organizacjach, jest m.in. wolontariuszem działu medialnego Salam Lab. Huseyina możecie śledzić na FB na jego stronie „Co się dzieje w Turcji?” oraz prywatnym IG @hsynclk27.
