Wielka Brytania głośno opowiada się za zakończeniem procederu małżeństw nieletnich w tzw. krajach rozwijających się. Organizacje na rzecz praw dziecka wskazują, że nadszedł czas, aby zrobiła porządek z własnym prawodawstwem
Około 20 organizacji pozarządowych podpisało się pod listem do premiera Borisa Johnsona, w którym wezwano go do zreformowania prawa o małżeństwie. Prawo ma zostać zmienione tak, aby lepiej chroniło dzieci przed małżeństwami nieletnich. Aktywiści twierdzą, że w Wielkiej Brytanii brakuje przepisów, które zapobiegają zawieraniu religijnych małżeństw dzieci bez względu na wiek [1].
Przedwczesny koniec beztroski
Minimalny wiek potrzebny do zawarcia małżeństwa w Anglii, Walii i Irlandii Północnej to 18 lat. Istnieje jednak przepis, który de facto umożliwia dokonanie tej czynności wcześniej, bo już od 16 roku życia. Potrzebna jest jedynie zgoda rodziców.
Gorzej sytuacja wygląda w Szkocji, gdzie minimalny wiek potrzebny do zalegalizowania związku to 16 lat. Czynność ta nie jest obostrzona nawet zgodą opiekunów. Działacze i działaczki praw dziecka alarmują, że przepisy te wykorzystywane są przez rodziców do wymuszania małżeństw swoich dzieci [2].
Aż 16 proc. Marokanek jest wydawana za mąż między 15. a 18. rokiem życia. Dlaczego tak się dzieje? >>>
W liście NGOsów do Borisa Johnsona czytamy:
„W sposób niedopuszczalny na dziecku spoczywa obowiązek zapewnienia sobie ochrony w ramach prawa o przymusowych małżeństwach poprzez wypowiedzenie się przeciwko własnej rodzinie i społeczności, co może mieć dla niego niebezpieczne konsekwencje i, co zrozumiałe, dla wielu dzieci jest zbyt przerażające do zrealizowania” [3].
Smutny paradoks
Już ponad 2 lata temu organizacje wskazywały, że nadszedł czas, aby Wielka Brytania, która tak głośno opowiada się za zakończeniem małżeństw dzieci w tzw. krajach rozwijających się, zrobiła porządek z własnym prawodawstwem.
– Wielka Brytania powinna praktykować to, co głosi – powiedziała Mabel van Oranje, przewodnicząca globalnej grupy Girls Not Brides [4].
Kilka lat temu poruszenie wywołało uzasadnienie Bangladeszu, który zmieniając swoje prawo, pozwalające na małżeństwa od 16 roku życia, powołał się na prawo brytyjskie.
Która z nas będzie następna? Kobiety w Kuwejcie walczą z falą przemocy domowej >>>
– Ale małżeństwo dzieci jest legalne w Wielkiej Brytanii. Więc dlaczego nie miałoby być dozwolone tutaj? – to pytanie, przed reformą lokalnego prawa, skierował bangladeski urzędnik państwowy do Heather Barr, tymczasowej współdyrektorki Human Rights Watch [5].
Bangladesz podpisał dwie międzynarodowe konwencje praw człowieka – Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet [6] oraz Konwencję o prawach dziecka [7]. One definiują małżeństwo dzieci jako związki, zawarte przed ukończeniem 18 roku życia i żądają, aby kraje zaprzestały tej praktyki. Podpisanie obu dokumentów nie powstrzymało jednak ani Londynu, ani Dakki przed naruszeniem tych samych postanowień [8].
Na przestrzeni lat bez zmian
Brytyjska parlamentarzystka Pauline Latham już w 2018 roku przedstawiła projekt ustawy mającej na celu podniesienie minimalnego wieku do zawarcia małżeństwa do 18 lat. Wskazała także, że to „szalone”, że Wielka Brytania przez 5 lat wydała prawie 40 mln funtów na wsparcie wysiłków, zmierzających do zakończenia małżeństw dzieci w tzw. krajach rozwijających się. Tymczasem sama zezwala na taki proceder [9].
Niestety, na przestrzeni ostatnich lat niewiele zmieniło się w kontekście brytyjskiego prawa. Także w tym roku działacze z organizacji Girls Not Brides UK wskazali, że „małżeństwa dzieci są często postrzegane jako problem tzw. krajów rozwijających się, który ma miejsce wyłącznie za granicą. Rzeczywistość jest jednak taka, że małżeństwa dzieci są obecnie niewidoczną, ale dobrze prosperującą kwestią w Wielkiej Brytanii” [10].
Śmiercionośne prawo
Reprezentantki organizacji Girls Not Brides twierdzą, że małżeństwa dzieci odnoszą podobne skutki bez względu na geografię. Mogą powodować m.in. zaprzestanie edukacji, gwałt małżeński, przemoc domową, problemy zdrowotne związane z wczesną ciążą, a także trudności psychiczne [11].
Aktywistka Payzee Mahmod zażądała zakazu małżeństw dzieci w Wielkiej Brytanii. Mówiła, że dzieci powinny móc swobodnie spełniać swoje marzenia i korzystać z edukacji. Kobieta sama doświadczyła działania krzywdzącego prawa. Jako dziecko, w 2003 roku, rodzina zmusiła ją do związku z mężczyzną prawie dwukrotnie starszym.
Ostatnia podzielona stolica Europy. Dowiedz się, co się dzieje na Cyprze >>>
Jej siostra Banaz, którą rodzina wydała za maż jako 17–latkę, padła ofiarą morderstwa po tym, jak uciekła od męża.
Działaczka powiedziała również, że kontaktują się z nią młode dziewczyny, nawet 14–letnie. Boją się, że padną ofiarą niebezpiecznego prawa i desperacko proszą ją o pomoc. Aktywistka wskazała, że pandemia mogła tylko pogorszyć sytuację.
– Dziewczęta tak długo nie chodzą do szkoły. Aż strach pomyśleć, jak wiele z nich znalazło się bez nadzoru pedagogów – komentowała aktywistka [12].
Zacznij od siebie
– Biorąc pod uwagę, że kwestię przedstawiliśmy już bezpośrednio premierowi, nie powinno być żadnych «ale». Jest to prosta kwestia ochrony – wskazała Payzee Mahmod.
Pozostaje wyrazić nadzieję, że jej słowa jak najszybciej znajdą zastosowanie. Tak zwany świat Zachodu lubi pouczać innych. Najpierw jednak powinien krytyczne przyjrzeć się sobie i czym prędzej rozpocząć sprzątanie własnego podwórka.
Natalia Andruszko – prawniczka z wykształcenia, społeczniczka z praktyki. Zainteresowana tematyką osób z grup wrażliwych i problemów, z którymi się mierzą. Nieustannie tęskniąca za Wenecją. Współpracowniczka Salam Lab.
[1], [10], [12] Arab News, Weak laws let child marriage ‘thrive’ in UK: Rights groups,
[2] Girls Not Brides, United Kingdom,
[3], [4], [9] Reuters, Child marriage survivors say UK law legitimizes 'terrible’ abuse,
[5] Human Rights Watch, If You Don’t Want Child Brides in Bangladesh, Don’t Accept Them Here in Britain Either,
[6] Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet,
[7] Konwencja o prawach dziecka,
[8] Unicef, Child marriage,
[11] Girls Not Brides, Child Marriage: a Form of Violence Against Children.
Zdjęcie tytułowe: DFID – UK Department for International Development via flickr.com.
