Główny rytuał zbiorowy w islamie i jeden z jego pięciu filarów. Podczas pielgrzymki do Mekki, czyli hadżdżu, nie jest istotna żadna tożsamość, poza muzułmańską. To znak zjednoczenia wiernych i prawdziwej wspólnoty. Tegoroczny hadżdż może zgromadzić rekordową liczbę wiernych
Muzułmanie i muzułmanki podróżują do Mekki, by doświadczyć przemiany w aurze al-Ka’aby, świątyni symbolizującej jedynego Boga. Znajduje się w niej kilka egzemplarzy Koranu oraz stare relikwie, jednak to nie one są naprawdę istotne. Hadżdż to również upamiętnienie wędrówki i rytuałów, które odbył sam prorok Muhammad. Odbycie pielgrzymki raz w życiu to obowiązek każdego dorosłego muzułmanina, jeżeli pozwala na to zdrowie i warunki finansowe.
Tegoroczny hadżdż rozpoczął się w poniedziałek, 26 czerwca, i potrwa do 1 lipca, z obchodami Eid al-Adha 28 czerwca. Daty wyznacza muzułmański kalendarz księżycowy. Trwa miesiąc pielgrzymki, czyli Zu al-hidżdża, ostatni miesiąc kalendarza muzułmańskiego. Hadżdż przypada na 8 dzień tego miesiąca do 12 lub 13 dnia Zu al-Hidżdża, pielgrzymka trwa więc ok. 5-6 dni.
Siedem okrążeń al-Ka’by i historia świątyni
Jak pisze Reza Aslan w książce „Nie ma boga oprócz Allaha. Powstanie, ewolucja i przyszłość islamu”, pielgrzymujący przechodzą przez próg Wielkiego Meczetu al-Haram otaczającego al-Ka’bę i oddzielającego „święte od nieświętego”. Przybywający na tę okazję muszą przybrać odświętną szatę: dwa białe kawałki płótna dla mężczyzn, podobnie dla kobiet. Mężczyźni powinni ogolić głowę, obciąć brodę i paznokcie. Kobieta musi z kolei pozbyć się kilku loków. Wcześniej muzułmanie i muzułmanki muszą dokonać rytualnej ablucji. Wszystko po to, by wprowadzić się w stan zwany ihram.
Następnie wyznawca wypowiada zamiar odbycia rytuału i wtedy może rozpocząć tawaf, czyli siedem okrążeń al-Ka’aby wykonywanych w przeciwnym kierunku do wskazówek zegara. To właśnie rytuały stanowią centrum pielgrzymki na pamiątkę tej, którą niegdyś odbył sam prorok. Jeśli chodzi o tawaf wykonywano je już w czasach przedmuzułmańskich i mogło odwzorowywać ruch ciał niebieskich. Dlaczego? Dawniej wierzono, że świątynie mają naśladować kosmiczną górę, która miała być początkiem wszelkiego istnienia.
Al-Ka’ba to sześcian zasłonięty na czarno, nie jest więc tradycyjną świątynią. To dla muzułmanów i muzułmanek symboliczne centrum świata, miejsce, wokół którego obraca się cały wszechświat. W VI wieku mała świątynia z kamieni i błota stała się centrum kultu. W stronę al-Ka’aby kierują się wszyscy wyznawcy i wyznawczynie islamu podczas modlitwy.
Jak podkreśla Reza Aslan, nie wiadomo do końca, kto zbudował świątynię al-Ka’ba w Mekce i jak długo ona istnieje, choć oczywiście na ten temat krążą legendy. Nieopodal miejsca znajduje się studnia Zamzam – ta, która miała ugasić pragnienie żony Abrahama Hagar i jej syna Izmaela. Nie dziwi więc, że źródło znajdujące się w środku pustyni zaczęto otaczać czcią. Al-Ka’ba mogła zostać wzniesiona wiele lat później i pełnić funkcję schowka na przedmioty rytualne, powstające z powodu niezwykłej studni. Być może al-Ka’aba w czasach przed islamem miała też dla Arabów i Arabek znaczenie kosmologiczne. Istnieje legenda, że świątyni patronowało aż 360 bóstw, a wiele z nich wiązało się z planetami i gwiazdami. Świątynia była burzona i odbudowywana wiele razy.
Elementy pielgrzymki
Po tawaf przychodzi czas na inne rytuały. Muzułmanie i muzułmanki wierzą, że zostały one ustanowione przez proroka w ostatnim roku życia. To m.in. bieganie między pagórkami as-Safa i al-Marwa, by uczcić poszukiwanie wody przez Hagar. Następnie przychodzi czas na pobyt w Minie, podróż na wzgórze Arafat (gdzie prorok Muhammad miał wygłosić swoje ostatnie kazanie), nocleg w Muzdalifa (tu należy zebrać kamyczki, którymi następnie dokonane zostanie rytualne „kamienowanie szatana” w Dżamarat). Jest też czas na ofiarę z krów, owiec lub jagniąt, by oznaczyć koniec pielgrzymki. Mięso z ofiary rozdaje się ubogim. Następnie mężczyźni powinni zgolić włosy – dopuszczalne jest także ich ścięcie, jednak zaleca się ogolenie głowy. W przypadku kobiet wystarczy podcięcie końcówek włosów.
Po spełnieniu wszystkich wymienionych elementów i kolejnych siedmiu okrążeniach al-Ka’aby pielgrzym zdejmuje specjalną odzież i wraca do świata świeckiego już jako hadżdżi, ktoś, kto odbył obowiązkową pielgrzymkę. Strój odświętny kolejny raz ubierze dopiero podczas pochówku.
Rekordowy hadżdż
„Przeżywam najpiękniejsze dni w życiu” – powiedział agencji AFP 65-letni Egipcjanin Abdelazim, który oszczędzał przez 20 lat, aby zarobić 6 tysięcy dolarów umożliwiających mu udział w pielgrzymce. Wyprawa do Mekki dla wielu muzułmanów i muzułmanek to dość kosztowne przedsięwzięcie, należy też postarać się o specjalną wizę. Osoba, która odbyła już pielgrzymkę, jest darzona szczególnym szacunkiem.
Jak podaje al-Jazeera, być może liczba osób pielgrzymujących do Mekki przekroczy w tym roku rekordowe 2,5 miliona. Ta ogromna liczba wiąże się z tym, że w końcu mamy rok, w którym wszelkie restrykcje związane z pandemią zostały zniesione. W minionych latach udział był limitowany. 2020 rok to zaledwie 10 tysięcy pielgrzymów, 2021 – 59 tysięcy, a 2022 –milion. Tegoroczny hadżdż będzie też wyzwaniem ze względu na spodziewane wysokie temperatury: termometry mogą pokazać nawet 45 stopni Celsjusza.
Kontynuujemy cykl „Lekcja z Salam Lab”. Śledźcie naszą stronę www i social media, żeby dowiedzieć się wszystkiego, o co bałyście się zapytać.
