Dziś premiera filmowej biografii J.R. Oppenheimera – osoby odpowiedzialnej za stworzenie bomby atomowej. Podczas testów śmiercionośnej broni naukowiec cytował starożytną sanskrycką pieśń
Długo wyczekiwany film Christophera Nolana trafił właśnie do kin. Jednak mało kto wie, że bohater biografii, Julius Robert Oppenheimer, nazywany ojcem bomby atomowej, przez pewien okres uczył się sanskrytu – literackiego języka dawnych Indii. W czasie, gdy wykładał na Uniwersytecie w Berkeley, fizyk był zafascynowany sanskrycką literaturą i zaczytywał się w Bhagawadgicie, jednym z najważniejszych tekstów indyjskiej kultury, „dla własnej przyjemności”. O swojej pasji opowiadał w listach do brata, Franka. Zdradzał mu, że lekcje sanskrytu pobiera u sanskrytologa Arthura Rydera i czyta podczas nich Meghadutę – liryczny poemat Kalidasy, a także Wedy – teksty sakralne, stanowiące fundament późniejszej indyjskiej kultury.
„Niszczyciel światów”
Oppenheimer stanął na czele „Projektu Manhattan” i wykorzystując najnowsze odkrycia z dziedziny fizyki, stworzył pierwszy projekt bomby atomowej. Była to część wojennego wyścigu zbrojeń między Stanami Zjednoczonymi a nazistami. Początkowo naukowiec miał wierzyć, że bombardowanie Hiroszimy i Nagasaki wywoła efekt mrożący i zakończy wszystkie wojny. Był jednak świadomy, że cena za pokój osiągnięty w taki sposób jest wysoka. Po 1945 roku fizyk stał się orędownikiem delegalizacji bomby atomowej lub poddaniu jej międzynarodowej kontroli. Jak podaje portal HistMag, Oppenheimer, przekonując do swojego zdania prezydenta Harry’ego Trumana, powiedział, że „ma krew na rękach”.
Ale obawy co do słuszności projektowania tak potężnej broni pojawiły się w głowie Oppenheimera już podczas testów bomby. Jak później wspominał, pierwsza myśl, która przyszła mu do głowy podczas pierwszej udanej eksplozji na pustyni w Nowym Meksyku, była cytatem ze wspomnianej już Bhagawadgity: „Teraz staję się śmiercią, niszczycielem światów”.
Dharma Oppenheimera
To zdanie, podczas legendarnej, bratobójczej wojny wypowiada w pieśni Kryszna – jedno z wcieleń boga Wisznu – do księcia i wojownika, Ardźuny. Ich filozoficzny dialog rozpisano na 700 wersów i stanowi część epickiego poematu Mahabharata – jednej ze świętych ksiąg hinduizmu. W Bhagawadgicie książę Ardźuna stoi przed dramatycznym wyborem: czy powinien walczyć przeciwko armii, w której są jego przyjaciele i krewni, czy zaniechać przemocy, ale nie wypełnić swojego obowiązku wojownika? Kryszna udziela księciu osiemnastu lekcji, podczas których radzi mu podążać ścieżką dharmy – wynikającego z pozycji społecznej zobowiązania, które zakłada walkę.
Oppenheimer, zaznajomiony z Bhagawadgitą, zdawał się rozumieć wagę wyboru Ardźuny i być może porównywał los wojownika ze swoim – tym, który na zawsze zmienił bieg historii.
